De held

Tragikomische, filmisch geschreven roman over de nawerking van de Holocaust in het leven van enkele Joodse Nederlanders. Op een dag in 1995 interviewt journalist Rivka Cohen de beroemde advocaat Daniel Rubinstein. Het is het begin van een complexe liefdesrelatie die lijdt onder de gevolgen van de Holocaust. Rivka’s vader Isaac wist als jonge man aan zijn deportatie te ontkomen door uit de trein te springen en onder te duiken. Op het onderduikadres ontmoet hij de 16-jarige Selly met haar baby Daniel. Daniel wordt bij pleegouders ondergebracht. Selly wordt alsnog weggevoerd. Na de oorlog duikt Selly weer op in het leven van Isaac, maar hij heeft zich inmiddels verloofd met de (latere) moeder van Rivka. Als tweedegeneratie oorlogsslachtoffers hebben Rivka en Daniel te kampen met een enorme bindingsangst. Samen reizen ze naar Tel Aviv om van Selly meer informatie te krijgen over hun afkomst. Ondanks de ernst van het thema valt er veel te lachen: Isaacs onhebbelijk gedrag sorteert door de onderkoelde beschrijving een hilarisch effect. Een geslaagd romandebuut. De auteur (1973) publiceerde eerder, als coauteur, ‘Wat wil de vrouw?’ en ‘Wat wil de man?’.

De auteur beschrijft hoe een halfjoods gezin de Tweede Wereldoorlog beleefde. Roman met veel autobiografische elementen, die op een verfilming lijkt te wachten. Het leven van vader Daniël en zoon Daan Maandag staat centraal, van 1940 tot 21 november 1944, toen in Den Haag de actie Schneeflocke, een grote razzia, plaats vond. De intense relatie tussen de naïeve vader, een musicus, en zijn fantasierijke zoon wordt ontroerend neergezet, tegen een achtergrond van ontberingen en onderduikplannen. De rol van de gestorven katholieke moeder, een beroemde violiste, in hun leven is belangrijk, maar dat geldt ook voor instrumenten en vrienden van de straat. Vooral de belevingswereld van de jonge Daan en zijn opgroeien en ontwaken krijgen aandacht. De bekende en bekroonde Nederlandse schrijfster (1931), ook werkzaam geweest als jeugdwerker, onderwijzeres en activiste, heeft hier de novelle 'Daniël Maandag' uit 1988 met succes uitgebreid tot een interessante, ontroerende roman in de derde persoon, met een schitterend jeugdportret tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.

Gittel (12) vertelt over de tijd waarin ze opgroeit. Ze is kind van Joodse ouders die van België naar Nederland zijn verhuisd toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Haar vader, een volkomen ongeschikte zakenman, en haar moeder, een Argentijnse immigrante, hebben veel onenigheid. Telkens als de ruzies te hevig worden, reist haar moeder met Gittel naar haar ouderlijk huis in Antwerpen. Met zelfspot en ironie beschrijft ze de sociale verhoudingen van haar tijd, de economische verwarring als gevolg van de beurskrach, en de moeite die ze moet doen om de beschikking te hebben over een piano. Tegelijk tekent ze met het contrast tussen haar geloof in het goede en de keren dat haar vertrouwen beschaamd wordt, een scherp profiel van haar levensfase. De schrijfster (1911-1960) was voor de oorlog een internationaal bekend concertpianiste; deze carrière moest ze opgeven na haar gevangenschap in een concentratiekamp. Ze schreef tijdens de oorlog gedichten, die gepubliceerd werden onder de titel 'Wrange oogst'. Een roman vol inwendige spanning en harde lessen. Deze roman werd al in 1959 positief ontvangen in de pers, de laatste van vijf herdrukken verscheen in 1989. Ook nu zijn de media vol lof en de roman is een bestseller.

De welgestelde Zelda en Bor nemen een Somalische vrouw uit het nabijgelegen asielzoekerscentrum als oppas in dienst, Amal. Ze blijkt slim te zijn en over een geweldige stem te beschikken. Ze krijgt de kans mee te doen aan een talentenshow op televisie. Tijdens de eerste uitzending ontdoet ze zich van haar bedekkende gewaden en doet uitspraken over de islam. Het gebaar brengt gebeurtenissen op gang die Zelda’s leven ondersteboven gooien. Zelda blikt terug op deze periode en de weerslag ervan op haarzelf, haar man en haar kinderen. Durlacher neemt het innerlijk geworstel van Zelda zeer gedetailleerd onder de loep. Daarbij schetst ze een beeld van het Nederland uit de roerige periode rond de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. De roman is geïnspireerd op de periode dat Jessica Durlacher bevriend was met de bedreigde politica Ayaan Hirsi Ali, maar een sleutelroman is het niet. Dit is de eerste roman van Durlacher sinds ‘De held’ (2010). Haar debuutroman ‘Het geweten’ werd meermaals bekroond.

Aan het begin van de twintigste eeuw worden de vier kinderen van het gezin Lehren in een zeer strenge orthodox-joodse traditie opgevoed. Ze ervaren elk op hun eigen manier het anders-zijn, het minderwaardige van het joods-zijn. Na het overlijden van de moeder valt het gezin uiteen en vervreemden de kinderen van het jodendom. Jozef gaat in Amsterdam werken en komt door zijn huwelijk in een modern joods milieu terecht. Daan gaat studeren en keert zich af van de joodse tradities. Esther ontvlucht het voor haar minderwaardige milieu door weg te gaan met een veel oudere niet-joodse minnaar. Roos blijft nog lange tijd trouw aan haar vader, maar keert zich uiteindelijk door een relatie met een christelijke man ook van haar vader af. De spelling van deze roman (oorspronkelijk verschenen in 1910) is gemoderniseerd, waardoor deze gemakkelijker leesbaar is, zonder afbreuk te doen aan het verhaal. In een heldere en ontroerende stijl geeft de auteur (1881-1932) een indringend beeld van de desintegratie van het joodse leven, maar ook uitgebreide beschrijvingen van joodse feesten.